Preventie wordt vaak gezien als een kostbare investering zonder directe opbrengsten. Toch is het van cruciaal belang voor een gezonde samenleving. Het zorgt ervoor dat mensen langer gezond blijven, waardoor ze later ziek worden en mogelijk dure medische behandelingen nodig hebben. Dit betekent echter niet dat preventie de zorg goedkoper maakt. In tegendeel: door preventieve maatregelen kunnen mensen juist ouder worden, wat kan leiden tot hogere zorgkosten. Dit is te lezen in een artikel van Federatie Medisch Specialisten.
Volgens experts, zoals Jochen Mierau, hoogleraar Economie van de Volksgezondheid, moet preventie breder worden bekeken. Het gaat niet alleen om gezondheidszorg, maar ook om maatschappelijke maatregelen zoals verkeersveiligheid, arbeidsomstandigheden en wetgeving die de gezondheid beschermt. Slechts 10 tot 20 procent van de gezondheid wordt bepaald door zorg; de rest komt voort uit leefomstandigheden en maatschappelijke factoren.
De scheve verdeling van investeringen
Er is momenteel een grote scheefgroei in de verdeling van budgetten tussen zorg en preventie. Het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) besteedt slechts een klein deel van zijn begroting aan preventie. Bovendien bezuinigt het huidige kabinet op preventieve maatregelen, wat de ongelijkheid verder vergroot. Mierau pleit ervoor om beiden gelijkwaardig te behandelen: net zoals bij zorg niet wordt gekeken of deze zichzelf terugverdient, zou dit bij preventie ook niet de standaardvraag moeten zijn.
De rol van de medisch specialist
Een ander punt dat Mierau benadrukt, is de verantwoordelijkheid van medisch specialisten. Veel specialisten beperken zich tot hun directe medische taak, maar volgens de gedragscode van de KNMG hebben artsen ook een maatschappelijke verantwoordelijkheid. Dit betekent dat medisch specialisten verder moeten kijken dan alleen de individuele patiënt. Ze zouden bijvoorbeeld problemen zoals schimmelwoningen en slechte leefomstandigheden bespreekbaar moeten maken.
Hoewel het niet de taak van de zorg is om sociale problemen op te lossen, kan de medische sector wel een belangrijke rol spelen in het aankaarten ervan. Mierau stelt voor om binnen beroepsverenigingen maatschappelijke commissies op te richten die beleidsmakers aansporen om gezondheidsdeterminanten te verbeteren.
Binnen zorgtrajecten
Preventieve maatregelen kunnen ook binnen zorgtrajecten worden opgenomen. Programma’s zoals “better in, better out”, “fit for surgery” en gecombineerde leefstijlinterventies (GLI) kunnen deel uitmaken van een diagnose-behandelcombinatie (dbc). Door dergelijke programma’s vast te leggen in richtlijnen, kunnen ze structureel worden gefinancierd en toegepast.
Gezondheidsdoelen wettelijk verankeren
Mierau pleit ervoor om gezondheidsdoelen wettelijk vast te leggen. Het huidige Preventieakkoord stelt ambitieuze doelen voor 2040, zoals het terugdringen van roken en overgewicht. Echter, omdat deze doelen niet wettelijk afdwingbaar zijn, ontbreekt de druk om ze daadwerkelijk te halen. Mierau stelt voor om ministers ter verantwoording te kunnen roepen wanneer gezondheidsdoelen niet worden bereikt, net zoals dat gebeurt bij het niet halen van begrotingsdoelen.
Preventie als oplossing voor gezondheidsverschillen
Uit onderzoek blijkt dat mensen met een lagere sociaaleconomische status gedurende hun hele leven een grotere kans hebben op gezondheidsproblemen. Deze mensen komen vaker bij de medisch specialist terecht, wat aantoont dat preventie ook in latere levensfases waardevol blijft. Specialisten zouden patiënten actief moeten wijzen op het belang van een gezonde leefstijl, zelfs wanneer er al sprake is van een chronische aandoening zoals diabetes of COPD.
Het stopt niet bij de spreekkamer; het blijft essentieel gedurende het hele leven van een patiënt. Door een integrale aanpak, waarbij zorgprofessionals, beleidsmakers en maatschappelijke organisaties samenwerken, kan preventie bijdragen aan een gezondere samenleving waarin gezondheidsverschillen worden verkleind.