Al tien jaar blijkt het voor ministers van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) lastig om grip te krijgen op het UWV, schrijft EenVandaag in een uitgebreid artikel. Ook het AD bericht hierover. De uitvoeringsinstantie neemt regelmatig zelfstandige beslissingen zonder overleg, deelt rapporten onvolledig of te laat en reageert niet adequaat op waarschuwingen.
Dit patroon komt naar voren uit onderzoek van EenVandaag en het AD, en werd recent opnieuw zichtbaar toen minister Eddy van Hijum een onwettige regeling voor 62-plussers moest terugdraaien. De problemen binnen het UWV zijn structureel en leiden tot een vertrouwenscrisis tussen de organisatie en het ministerie.
Zelfstandige beslissingen zonder overleg
Het UWV heeft herhaaldelijk maatregelen doorgevoerd zonder dat de minister hiervan op de hoogte was. Een recent voorbeeld is de regeling waarbij arbeidsongeschikten van 62 jaar of ouder vanaf 1 januari niet meer beoordeeld zouden worden, maar in plaats daarvan een voorschot zouden ontvangen. Dit beleid werd pas bekend toen interne documenten uitlekten. Minister Van Hijum moest de regeling direct terugdraaien omdat er geen toestemming voor was gegeven en deze juridisch niet houdbaar bleek.
Dit is geen incident. In 2019 stelde het UWV voor om 64-plussers een WIA-uitkering toe te kennen zonder tussenkomst van een verzekeringsarts, iets waar toenmalig minister Wouter Koolmees niet van op de hoogte was. In 2022 en 2024 werd het ministerie opnieuw onaangenaam verrast door nieuwe, onrechtmatige experimenten met ouderen. Het gebrek aan transparantie en overleg vormt een groeiend probleem.
Structurele communicatieproblemen en wantrouwen
De communicatie tussen het ministerie en het UWV verloopt al jaren gebrekkig. Uit de Wet open overheid (Woo)-documenten, opgevraagd door het AD, blijkt dat ministers regelmatig worden overvallen door nieuwsberichten en onvoldoende informatie hebben om de Tweede Kamer correct te informeren. Meerdere ministers, waaronder Karien van Gennip, gaven intern aan gefrustreerd te zijn over de gebrekkige informatievoorziening. Zij uitte in interne berichten haar onbegrip over de onbetrouwbare communicatie en waarschuwde dat de situatie op een “betonnen muur” afstevende.
Niet alleen ministers, maar ook ambtenaren signaleren dat het UWV essentiële informatie achterhoudt of in een positiever daglicht stelt dan de werkelijkheid rechtvaardigt. Kritische interne rapporten worden vaak als vertrouwelijk bestempeld en niet direct gedeeld met het ministerie. Dit patroon is al sinds 2015 zichtbaar en heeft geleid tot een groeiend wantrouwen binnen de overheid.
Juridische en politieke consequenties
Juridisch gezien mag het UWV niet zelfstandig besluiten om bepaalde groepen niet meer te beoordelen. Jurist Natascha Schenk benadrukt dat zulke regelingen uitsluitend door de minister en de Tweede Kamer kunnen worden goedgekeurd. Ook Kamerlid Mariëtte Patijn (GroenLinks-PvdA) stelt dat het UWV niet zonder politieke goedkeuring ingrijpende beslissingen mag nemen.
Politiek gezien betekent dit voortdurende problemen voor ministers die verantwoordelijk zijn voor het UWV. Minister Van Hijum heeft inmiddels de Algemene Rekenkamer gevraagd om kritisch te kijken naar hoe informatie de afgelopen jaren is gedeeld tussen het UWV en het ministerie. De Rekenkamer concludeerde dat de WIA-wet in de huidige vorm onuitvoerbaar is en dat een grootschalige hersteloperatie noodzakelijk is.
Minister Van Hijum treft puinhoop aan en grijpt in
Bij zijn aantreden trof minister Eddy van Hijum een organisatie in crisis aan. Al snel moest hij erkennen dat de problemen ernstiger waren dan gedacht. Een van zijn eerste maatregelen was het terugdraaien van de beslissing om 62-plussers niet meer te keuren. Dit besluit, genomen zonder goedkeuring van het ministerie, leidde tot grote onrust bij zowel beleidsmakers als betrokkenen.
Uit nieuw onderzoek blijkt dat tienduizenden mensen jarenlang een verkeerde uitkering hebben gekregen. Dit werd voor het eerst openlijk erkend door het UWV, wat leidde tot emotionele reacties van bestuurders zoals Johanna Hirscher. De komende maanden staan in het teken van een hersteloperatie en een cruciaal debat in april 2025, waarin Van Hijum zal moeten uitleggen hoe hij het UWV weer op de rails krijgt.
Grote uitdagingen voor de toekomst
Het UWV kampt al jaren met structurele problemen, zoals lange wachtlijsten, een tekort aan verzekeringsartsen en een gebrek aan kwaliteitscontrole. De combinatie van miscommunicatie, gebrekkig toezicht en juridische complicaties maakt het moeilijk om tot structurele verbeteringen te komen. Minister Van Hijum staat voor de zware taak om het vertrouwen in het UWV te herstellen en te zorgen voor beter bestuur. De komende maanden zullen cruciaal zijn om te bepalen of het UWV zich daadwerkelijk hervormt of blijft functioneren in een mist van miscommunicatie en onvolledige informatie.
Je leest het volledige artikel van EenVandaag, inclusief een video van minister Eddy van Hijum, hier. Het artikel van het AD lees je hier.