Het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) concludeert dat verschillen in opleidingsniveau een grotere bedreiging vormen voor de sociale cohesie in Nederland dan de toenemende diversiteit, schrijft Trouw.
Hoe staat het met onze samenleving in 2050?
Wat brengt de toekomst voor de sociale cohesie in Nederland? Het SCP heeft een verkenning uitgevoerd naar hoe we in de komende decennia samenleven. Hun bevindingen zijn 10 december gepubliceerd. Hoewel veel mensen geloven dat de samenleving ongezelliger wordt door groeiende diversiteit en vergrijzing, vraagt het SCP zich af of dat beeld wel klopt.
Nederland is nu al een druk en divers land. Toch blijkt onze samenleving robuust: Nederlanders hebben relatief veel vertrouwen in elkaar, meer dan in de meeste Europese landen. Ook het vertrouwen in instituties zoals de politie en de rechterlijke macht blijft hoog. Dit zijn positieve signalen voor onze sociale samenhang.
Verschillen in vertrouwen
Achter de ogenschijnlijk positieve cijfers schuilen echter grote verschillen tussen groepen. Het opleidingsniveau blijkt hierin een belangrijke rol te spelen. Slechts 47 procent van de mensen met een basisschool- of vmbo-opleiding geeft aan anderen te vertrouwen. Dit stijgt naar 65 procent voor mensen met een havo-, vwo- of mbo-opleiding en naar 84 procent voor mensen met een hbo- of wo-opleiding.
Daarnaast zijn er verschillen in vertrouwen tussen mensen met en zonder migratieachtergrond. Vooral mensen met een Turkse of Marokkaanse achtergrond scoren lager op algemeen vertrouwen. Deze groep is minder actief in vrijwilligerswerk en politiek.
Wat als-scenario’s voor de toekomst
Het SCP onderzocht diverse scenario’s om te bepalen wanneer sociale cohesie het meest onder druk staat. Ze formuleerden acht hypothetische situaties rond leeftijd, afkomst en opleidingsniveau. Bijvoorbeeld: wat als mensen met een migratieachtergrond hetzelfde gedrag en dezelfde houding aannemen als mensen zonder migratieachtergrond? Of: wat als het aantal hoogopgeleiden blijft stijgen?
Immigratie en sociale cohesie
In veel scenario’s waarin de demografische samenstelling verandert, bijvoorbeeld door meer ouderen of immigranten, blijkt de sociale cohesie niet wezenlijk te verslechteren. Het SCP waarschuwt daarom tegen de aanname dat meer diversiteit automatisch leidt tot minder vertrouwen.
Wat wél opvalt, is dat verschillen in opleidingsniveau een aanzienlijke invloed hebben op de cohesie. Mensen zonder hbo- of wo-opleiding hebben vaak moeite om aansluiting te vinden in een maatschappij die steeds meer door hoogopgeleiden wordt vormgegeven. Dit risico wordt groter als de groep hoogopgeleiden verder groeit.
Bruggen slaan tussen opleidingsniveaus
Hoe gezellig Nederland in 2050 is, hangt sterk af van hoe de kloof tussen verschillende opleidingsniveaus wordt aangepakt. Het SCP benadrukt dat praktisch werk en vakmanschap meer gewaardeerd moeten worden. Daarnaast mag een hbo- of wo-opleiding niet langer als norm worden gezien. Alleen door deze kloof te dichten, kunnen we een verbonden en inclusieve samenleving behouden.